ازدواج کودکان پدیده ای اجتماعی است
درباره‌ی اظهارات معاون وزیر بهداشت در موضوع ازدواج کودکان
فعالان مدنی و دغدغه‌مندان اجتماعی در مورد بالا رفتن آمار ازدواج کودکان و تبعات آن در جامعه و به ویژه مناطق حاشیه هشدار می‌دهند. تلاشهایی برای تغییرات قانون در این زمینه صورت گرفته و همچنان در حال پیگیری است.
سال‌هاست که اعضا داوطلب جمعیت امام علی (ع) از نزدیک شاهد تبعات اجتماعی این پدیده در حاشیه‌ی شهرها هستند. خلاءهای قانونی و نگاه نادرست به این پدیده در میان تصمیم‌گیران کشور و همچنین ناملموس بودن پیامدهای آن برای کسانی که رفت و آمدی در مناطق آسیب‌خیز شهرها ندارند، باعث شده است تا پدیده‌ی «کودک‌همسری» در میان مسئولان تبدیل به مفهومی انتزاعی و درک نشده شود.
پژوهش های میدانی ملی انجام شده در این زمینه در جمعیت امام علی، درباره ازدواج کودکان در سکونتگاههای فقیرنشین، حکایت از حقایق تلخ و غیرقابل انکاری در این زمینه دارد. خلاءهای قانونی و نگاه نادرست به این پدیده در میان تصمیم‌گیران کشور و همچنین ناملموس بودن پیامدهای آن برای کسانی که رفت و آمدی در مناطق آسیب‌خیز شهرها ندارند، باعث شده تا پدیده «کودک همسری» در میان مسئولان تبدیل به مفهومی غیرقابل درک شود. پژوهش های جمعیت نشان می دهد پدیده کودک همسری به عنوان یک پدیده جانبی حاصل شده از فقرِ اعتیاد زده که به ویژه در مناطق حاشیه مشاهده می شود جامعه را به قربانگاهی برای کودکی‌ها و معصومیتها و استعدادهای کم‌نظیر کودکان این سرزمین تبدیل کرده است.
در چنین شرایطی یک اظهار نظر غیر اصولی با نگاهی که هیچ تفاوتی بین سن جفت‌گیری و زمانی که رشد همه جانبه جسمی، روانی و اجتماعی یک فرد را برای حضور در زندگی مشترک آماده می سازد، قائل نیست، از مقامی که دارای مسئولیت در وزارتخانه ای است که با سلامت جسم و روح انسانها سر و کار دارد، انگشت حیرت را بر دهانمان میخکوب کرد. اظهار نظری که از ناآگاهی در زمینه تبعات روانی و اجتماعی یک پدیده، حکایت دارد. مسئولی که علیرغم «برو و بیاهای علمی» به محافل پژوهشی دنیا، از مسائل و پدیده‌ها و معضلات اجتماعی جامعه خود مطلع نیست، می‌تواند کودک همسری را تنها یک پدیده فیزیولوژیکی قلمداد کند و از تبعات روانی و اجتماعی این پدیده از جمله: افزایش خشونت های خانگی علیه زنان، محرومیت از تحصیل، افسردگی، اضطراب، گرایش به اعتیاد، فرار از خانه، اقدام به خودکشی و… سخنی به میان نیاورد. حتی اگر بخواهیم کودک همسری را از منظر فیزیولوژیکی هم بنگریم، باز هم طبق اظهارات پزشکان و صاحبنظران سلامت، این پدیده می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی از قبیل: آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌های مقاربتی و سرطان دهانه‌رحم، فشار خون بارداری، عفونت خون در بارداری و خونریزی در بارداری و… اشاره کرد.
در شرایطی که فلش سیاست‌گذاریهایی به سمت افزایش جمعیت است، اما زمینه‌های لازم برای ازدواج جوانان در سنین مناسب فراهم نیست، نمی‌توان راه رسیدن به اهداف و سیاستهای افزایش جمعیت را با توجیه کودک همسری هموار کرد. نباید بار جامعه‌ای را که در آن جوانان در سنین مناسب -به دلایل مختلف از جمله مضیقه‌های اقتصادی- شرایط ازدواج مناسب و به هنگام را ندارند، به دوش کودکان ساکن در مناطق حاشیه گذاشت و مثل معاون وزیر بهداشت، نگرانی فعالان مدنی و انتقاد آنها از کودک همسری را «حرف مفت» و «مزخرف» دانست.
کودک همسری نه از لحاظ اجتماعی و نه از منظر علم پزشکی، توجیهی ندارد. باید توجه داشت که نگاه به انسانها با سبک زندگی اجتماعی به مثابه موجوداتی صرفا با هدف تولید نسل، نمی‌تواند ملاک و معیار مناسبی برای تعیین مناسبات و قوانین مدنی و انسانی باشد. از طرفی برخی از علمای دینی و مراجع نیز نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و عقد کودک زیر ۱۳ سال را باطل اعلام کرده‌اند. هر چند هنوز قانونی که با ضمانت اجرایی کافی مانع از بروز این پدیده شود در کشور تصویب نشده است، اما نگاهی ولو گذرا به تبعات اجتماعی این پدیده برای کسانی که با وجدانی بیدار به این موضوع می‌پردازند، آشکار می‌سازد که حتی اگر در قوانین مدنی منع قانونی هم برای این پدیده -که در غالب موارد در سکونتگاههای فقیرنشین صراحتا تبدیل به خرید و فروش کودکان می‌شود- وجود نداشته باشد، قوانین انسانی تاب این ظلم را به کودکان نخواهند داشت.
ازدواج کودکان گاه متاثر از آسیب‌هایی مانند محرومیت از تحصیل یا اعتیاد است و گاه خود منجر به آن می‌شود. شانه‌خالی کردن از مسئولیت حل این معضلات و فروکاست ازدواج کودک به مسائل فیزیولوژیک و نگاه کمّی و چشم‌پوشی کردن از تکلیف جامعه در بهبود کیفیت زندگی کودکان و رشد و تعالی آنها ره به بیراهه می‌برد.
جمعیت امام علی (ع) همچنان پیامدهای ناشی از ازدواج کودکان ساکن مناطق فقیرنشین را به مسئولین یادآوری کرده و لزوم تصویب قوانین حمایتی و بازدارنده به منظور حمایت از مصالح عالیه‌ی کودکان و بایستگی انجام اقدامات متناسب نهادهایی از جمله آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی به منظور ایجاد فرهنگ‌سازی لازم در مناطقی که فقر فرهنگی ناشی از فقر باعث این مسئله می‌شود را اعلام می‌دارد.
