بخش سلامت و درمان جمعیت امام علی

وجود کودکان کار در جوامع امروزی ما به عنوان مسئله ای لاینحل درآمده است که از سوی دست‌اندرکاران اجتماعی، حقوقی، قضایی، راهکارهایی در راستای حل آن ارائه نشده است. آمار موالید در بین این خانواده ها که اعتیاد و فقر مادی و فرهنگی از مشکلات اساسی آنان است رو به افزایش است، از این رو می توان پیش بینی کرد که این قشر سهم به سزایی در آینده جامعه خواهند داشت.

بر اساس تعریف رسمی پیمان نامه حقوق کودک، هر نوع فعالیتی برای کودکان که مخل رشد جسمی، روانی و بهزیستی آنان گردیده و مانع انجام تکالیف آموزشی و پرورشی شود. بر مبنای آخرین آمار سازمان بین المللی کار، 218 میلیون کودک بین 5 تا 7 سال در سراسر جهان مشغول به کار هستند.

مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار ایران، در خرداد 1398 از وجود 499 هزار کودک کار از بین 9 میلیون کودک 10 تا 17 ساله در بررسی‌های صورت گرفته خبر داد این در حالی است که آمارهای غیررسمی این رقم را بالغ بر 4 میلیون کودک در چرخه کار است.

شکل‌شناسیِ کارواره‌های کارِ کودک؛ پرسشِ جدی در بابِ چیستی و چرایی طراحیِ اَشکالِ کار کودکان

گزیده سخنان شارمین میمندی‌نژاد، نشست فلسفه غربت، جلسه اول، بخش ۲، سال ۱۳۹۵

کار کودک (Child labor)

کار کودک اغلب به کاری گفته می شود که کودکان را از کودکیشان، پتانسیل‌هایشان و کرامت‌هایشان محروم می‌سازد و برای رشد جسمی و روانی آنان مخاطره آمیز است. این کارها از نظر جسمی، روانی، اجتماعی و اخلاقی خطرناک و برای کودکان زیان‌آور است. با تحصیل آنان تداخل دارد. فرصت مدرسه رفتن را از آنان می‌گیرد، آنان را مجبور به ترک مدرسه می‌کند، یا آنان را ملزم می‌سازد ترکیبی از حضور در مدرسه و کار سنگین طولانی مدت را تحمل کنند.

کار کودک زیر 15 سال ممنوع و جرم است. کارگر بین 15 تا 18 سال کارگر نوجوان نامیده می‌شود که با رعایت مقررات مواد 80-84 قانون کار می‌تواند به کار گرفته شود. به کارگیری کارگران نوجوان در مشاغل سخت به ترتیب مقرر در «آیین نامه اجرایی قانون تصویب کنوانسیون ممنوعیت و اقدام فوری برای محو بدترین اشکال کار کودک» ممنوع است.

کارگاه‌های خانوادگی که در آن‌ها کارفرما با اشخاص درجه اول از طبقه اول خویشاوندانش –پدر، مادر، همسر، فرزندان- کار می‌کند از شمول مقررات قانون کار خارج هستند و حتی به کار گرفتن فرزند زیر 15 سال نیز در این کارگاه منعی ندارد (ماده 188 قانون کار). باید توجه داشت اگر کارفرما فقط یک کارگر بیگانه داشته باشد یا با برادر خود همکار باشد دیگر وصف کارگاه خانوادگی بر آن کارگاه صدق نمی‌کند و موظف به تبعیت از قوانین کار است. در صورتی که در کارگاه‌های خانوادگی حقوق کودکی مورد تعرض قرار گیرد، باید به استناد قوانین حمایت از کودک و مقابله با کودک‌آزاری به نجات او برخاست.

کارگاه‌های زیر 10 نفر از شمول برخی از مواد قانون کار خارجند (ماده 191 قانون کار) اما عموم این مواد ارتباطی با بحث‌های حمایتی از کودکان کار ندارند و این تصور که کارگاه‌های زیر 10 نفر به دلیل خلاء قانونی مجاز به استفاده از کودکان کار بوده یا می‌توانند کارگران نوجوان را بیمه نکنند یک باور غلط جا افتاده در میان عموم مردم است.

منابع:
1. Global Estimates of Child Labor, International Labour Organization 2017.
2. وبسایت رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی،www.mcls.gov.ir، 1398

مطالب بیشتر

• توصیه‌های رفتاری در مواجهه با کودکان کار
• هفت باور عمومی غلط و رایج درباره‌ی زباله‌گردی کودکان
• آیا کودکان کاردر خیابان باند هستند؟
• پستوهای پنهان و هزاران درد نهفته در آن‌ها!